Devrimler Yerine Kadim Bilgelik ve Moderniteyi Harmanlamak
Tarih boyunca toplumlar, dönüşümlerini devrimler ve reformlar aracılığıyla gerçekleştirmiştir. Ancak modern çağda devrimler, giderek daha genç nesillerin öncülüğünde ve önceki kuşakların mirasını göz ardı eden bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Lale Devrimi (Kırgızistan, 2005) ve Gül Devrimi (Gürcistan, 2003) gibi olaylar, gençlerin siyasal değişime öncülük ettiği fakat geçmişin bilgeliğiyle bağ kuramadığı hareketler olarak dikkat çekmektedir.
Bu durum, teknolojinin yaygınlaşmasıyla birlikte nesiller arası iletişimin zayıflamasıyla doğrudan ilişkilidir. Kuşaklar arası dijital kopuş, genç nesillerin teknolojiye yoğun şekilde adapte olmaları nedeniyle geçmiş kuşaklarla bilgi alışverişinin azalmasını ve tarihsel hafızadan uzaklaşmalarını ifade eder. Edmund Burke’ün Fransız Devrimi Üzerine Düşünceler adlı eserinde vurguladığı gibi, kadim bilginin ve geleneklerin reddedilmesi, toplumu köklerinden kopararak kaosa sürükleyebilir. Devrimler, çoğu zaman ani yıkımlar getirirken, geçmişten gelen bilgeliği koruyarak modern dünyayla harmanlamak daha sürdürülebilir bir yol olabilir.
Bu yazıda devrimleri meşrulaştırmak yerine, geçmişten gelen mirasın küçümsenmesinin zararlarını vurgulayarak, genç nesillere kadim bilgelik ve gelenekle nasıl bağ kurabilecekleri üzerine bir yol haritası sunulması hedeflenmektedir.
Kuşaklar Arası Dijital Kopuş ve Kadim Bilgeliğin Reddedilmesi
Burke’ün eleştirilerine göre, devrimlerin en büyük hatası geçmişi tamamen yadsıyarak her şeyi sıfırdan inşa etmeye çalışmalarıdır. Oysa bir toplum, önceki kuşakların birikiminden bağımsız olarak ilerleyemez. Ancak günümüz dünyasında gençler, dijital çağın sunduğu bireysel bilgi akışı nedeniyle, tarihsel ve toplumsal hafızaya dayanan bilgileri küçümsemekte, bu bilgileri taşıyan yaşlılarla alay etmekte, hatta gereksiz görmektedir. Dijital kopuşun genç nesiller üzerindeki etkileri şu şekilde özetlenebilir:
Geçmişin bilgeliği, büyük oranda sözlü ve yazılı gelenekle aktarılır. Ancak günümüz gençleri, bilgiye internet üzerinden anlık erişim sağladıkları için, uzun vadeli toplumsal hafızaya değer vermemektedir. Gençler, geçmişin hatalarından ders çıkarmadığında, toplumsal düzeni kökten değiştirme eğilimi göstermektedir. Oysa tarih, organik bir şekilde ilerleyen ve deneyimler üzerine kurulu bir süreçtir. Geleneksel öğrenme yöntemleri, bilginin derinlemesine kavranmasını sağlarken, dijital çağda gençler, hızlı ve yüzeysel bilgiye yönelmektedir. Bu da geçmişin ve büyük düşünürlerin katkılarının anlaşılmasını zorlaştırmaktadır.
Burke’ün vurguladığı gibi, bir toplumu güçlü kılan, geçmişi tamamen reddetmek değil, onu anlayarak ve içselleştirerek ilerlemektir. Devrimler yerine reformlar ve bilgi aktarımı süreçleriyle gelenek modernize edilmelidir.
Gelenek ve Moderniteyi Harmanlamanın Önemi
Burke, toplumların doğal olarak organik bir gelişim sürecinden geçtiğini ve geçmişin kazanımlarının modern dünyaya uyarlanması gerektiğini savunmuştur. Bugünün dünyasında gençlerin devrimci hareketlere yönelmek yerine, geçmişi anlayarak ve modernite ile sentezleyerek ilerlemeleri gerektiğini gösteren birçok örnek bulunmaktadır.
Genç Nesillere Geçmişin Bilgeliğini Aktarmak İçin Ne Yapılmalı?
Eğitim Sisteminde Tarihsel ve Felsefi Bilincin Güçlendirilmesi:
Gençlerin geçmişi küçümsemesini engellemek için, eğitim müfredatları geçmişin hatalarından ders çıkaracak şekilde revize edilmelidir.
Kadim filozofların ve düşünürlerin görüşleri, modern sorunlarla ilişkilendirilerek öğretilmelidir.
Dijital Platformlarda Geleneksel Bilginin Görünürlüğünü Artırmak:
Geleneksel değerleri anlatan içerikler, gençlerin aktif olduğu dijital mecralarda daha fazla yer bulmalıdır.
Örneğin, TikTok ve YouTube gibi platformlarda tarihsel düşünceyi eğlenceli ve etkileyici biçimde sunan projeler daha çok desteklenmelidir.
Aile İçi ve Toplumsal Diyalogların Teşvik Edilmesi:
Geleneksel toplumlarda bilgi, kuşaklar arasında doğrudan etkileşimle aktarılırdı. Dijital çağda bu bağ kopmuş olsa da, ailelerin gençlerle geleneksel sohbetleri teşvik etmesi, bilgelik aktarımını güçlendirebilir.
Modernite ve Gelenek Arasında Denge Kuracak Edebi ve Liderlik Modellerinin Desteklenmesi:
Tarih boyunca filozoflar, edebiyatçılar ve ayrıca liderler, geçmişin mirasını koruyarak moderniteyi inşa etmek üzere fikirlerini oluşturmuşlarıdır. Genç nesillere, hem geleneğe saygı duyan hem de reformları sürdüren bu insanlar tanıtılmalıdır.
Devrimlerin Getirdiği Kaos Yerine Organik Gelişim:
Devrimler genellikle toplumsal istikrarı sarsan olaylar olarak gerçekleşmiştir. Fransız Devrimi, başlangıçta özgürlük vaat ederken, sonunda Terör Dönemi’ne dönüşmüş ve daha büyük kaoslara yol açmıştır. Benzer şekilde, modern devrimlerde de geçmişin bilgeliğini yok sayarak yeni düzenler kurmaya çalışan toplumlar, kısa sürede istikrarsız yönetimlere sürüklenmektedir.
Buna karşılık, organik gelişim süreçleri, geçmişi dışlamadan modernleşmeyi mümkün kılar. Örneğin, Japonya’nın Meiji Restorasyonu, geleneksel değerleri koruyarak modernleşmenin başarılı bir örneğidir. Japonlar, Batı teknolojisini benimserken, kültürel miraslarını korumuşlardır.
Osmanlı’da Tanzimat ve Islahat Hareketleri:
Devrim yerine reformların benimsenmesiyle, geleneksel yapılar tamamen yıkılmadan modernleşme sağlanmıştır. Bu örnekler, radikal devrimler yerine, toplumların geçmişten gelen bilgeliği modern dünyaya nasıl entegre edebileceğini göstermektedir.
Kadim Bilgiye Saygıyı Yeniden İnşa Etmek:
Devrimler, toplumları anlık olarak değiştirebilir ancak uzun vadede istikrarsızlık ve kaos getirme riski taşır. Edmund Burke’ün eleştirileri, kadim bilgeliğin ve geleneksel toplum hafızasının yok sayılmasının zararlarını vurgulamaktadır. Günümüz dünyasında gençler, dijital çağın sunduğu bireysel bilgi erişimi nedeniyle geçmişi ve kendinden önceki nesilin temsilcilerini, yaşlıları küçümseyebilmekte, ancak bu durum onları köksüz bir dönüşüme sürüklemektedir.
Bu yazıda savunulan temel argüman şudur:
Geçmişin bilgeliğini küçümsemek, toplumları devrimci kaosa iter.
Genç nesiller, modern dünyaya adapte olurken geleneksel bilgi ve değerlerle bağ kurmazsa yıkıcı olmak ve başka toplumlar tarafından bu amaçla kendi toplumlarına karşı kullanılmak riski taşırlar.
Eğitim, dijital medya ve toplumsal diyalog yoluyla kuşaklar arası kopuş engellenmeli ve tarihsel bilinç yeniden inşa edilmelidir. Aksi takdirde başka toplumlarda Gül, Lale gibi isimlerle adlandırılan sözde demokrasi devrimleri birbaşka sözde çiçek ismiyle bizim toplumumuzda da denenebilir.
Teknolojinin sunduğu imkanları geçmişin birikimiyle birleştiren bir toplum, yalnızca istikrarlı olmakla kalmaz, aynı zamanda gerçekten kalıcı bir medeniyet inşa edebilir.
Dr. Ayşe Yaşar Ümütlü
