Sıradan bir pazar alışverişinde bile artık bu cümleye sıkça rastlıyoruz: “Kart geçmiyor ama IBAN atabilirim.” Kimse garipsemiyor, çünkü normalleşti. Ama bu yeni “alışveriş dili” aslında daha derin bir yara: vergiden kaçmanın, kayıt dışı kazançların, görünmez hırsızlıkların dile gelişi.
Düşünelim: Bir vatandaş neden IBAN yolunu seçer? Çünkü pos cihazı masraflı, çünkü vergi ödemek istemiyor, çünkü devlete güvenmiyor. Peki bu, durumu meşrulaştırır mı? Elbette hayır. Bir sistemde adaletsizlik olabilir, ama ahlaksızlık bireyin tercihidir. IBAN’la alışveriş yaparken vergi ödemeyen sadece esnaf değil; bu işlemi kabul eden müşteri de aynı suça ortak olur.
En çok da bu çelişki yaralayıcı: Sokakta vatan sevgisinden bahsedenler, sosyal medyada mangalda kül bırakmayanlar, işine geldiğinde gözünü bile kırpmadan devleti zarara uğratıyor. İşte tam burada insan kendi kendine sormalı: Vatan sevgisi sadece bayrak sallamakla mı olur, yoksa devlete olan ekonomik sorumluluğu yerine getirmekle mi?
Bu toplumsal körlük, küçük bir vergi kaçırmanın aslında daha büyük bir sistem zayıflığına katkı olduğunu görememekten doğuyor. Okullarda yeterli öğretmen yoksa, hastanelerde randevu bulunamıyorsa, yollar onarılmıyorsa; bunun nedenlerinden biri de budur. Devletin bütçesi sihirli bir torba değil, vatandaşın katkısıyla dolar. Katkı yoksa hizmet de yoktur.
Ekonomik krizleri bahane ederek ahlaki kaymaları haklı göstermeye çalışmak tehlikelidir. Çünkü bir ülkenin geleceğini sadece ekonomik veriler değil, ahlaki duruş da belirler. Tıpkı Fransız düşünür Montaigne’in dediği gibi: “Ahlak, yasadan önce gelir.”
Günün sonunda bir IBAN’a gönderdiğimiz 500 lira, belki de sistemden çaldığımız bir okul sırasıdır. Ve kimse “herkes yapıyor” diyerek vicdanını aklayamaz.
Gerçek sorumluluk, kimse görmüyorken de doğruyu yapmaktır. Vatana sevgin Bayrağı Sallamakla Atam çığırtkanlığıyla ne yazık ki bitmiyor sen eleştirdiğin sistemde hırsızla hırsız olmuşsan otur sorgulamanı yap IBAN’a değil, vicdana yatırım yapanlar bu ülkeyi taşıyacak olanlardır.
