Gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmeler için yeni bir uygulama dönemi başlıyor. Türkiye’de gıda güvenliğini artırmaya yönelik yapılan düzenlemeler kapsamında, gıda satışı yapan tüm işletmelere karekod bulundurma zorunluluğu getirildi. Resmi Gazete’de yayımlanan yeni yönetmelik doğrultusunda, aralarında market, bakkal, şarküteri, kasap, manav, restoran, lokanta ve benzeri toplu tüketim yerlerinin de bulunduğu işletmelerin, 60 gün içinde belirlenen şartlara uygun olarak karekod sistemini faaliyete geçirmesi gerekiyor.
Karekod Sistemi Nedir ve Ne Amaçla Getiriliyor?
Karekod, dijital bilgilere kolay erişim sağlayan, genellikle mobil cihazlarla okutulabilen özel bir barkod sistemidir. Yeni düzenleme ile birlikte, bu sistem artık yalnızca ürün takibi için değil, aynı zamanda tüketicinin işletme hakkında bilgi edinmesini sağlamak amacıyla kullanılacak. Gıda işletmelerinin görünür bir alanına yerleştirilecek olan karekod sayesinde, vatandaşlar işletme hakkında Tarım ve Orman Bakanlığı’nın kayıt ve onay bilgilerine doğrudan ulaşabilecek.
Karekodun okutulmasıyla tüketici; işletmenin adı, adresi, faaliyet konusu, kayıt/onay numarası gibi temel bilgilerin yanı sıra, varsa geçmişte alınan idari yaptırımlar, denetim sonuçları ve ürün geri çekme gibi önemli bilgilere de ulaşabilecek. Bu sistem, hem işletmelerin şeffaflığını artırmayı hem de tüketici güvenliğini güçlendirmeyi hedefliyor.
Kimler Bu Kapsama Giriyor?
Yayımlanan karara göre karekod zorunluluğu, sadece büyük zincir marketleri değil, aynı zamanda mahalle aralarındaki küçük bakkalları, kasapları, manavları ve her türlü gıda sunumu yapan işletmeleri de kapsıyor. Ayrıca, restoranlar, kafeler, yemekhaneler ve diğer toplu tüketim yerleri de bu kapsama dâhil edilerek, hizmet sundukları her noktada tüketicilere bilgiye erişim hakkı sağlanmış olacak.
Bu karar, kayıt ve denetim sistemini dijital ortama taşıyarak, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın gıda işletmelerini daha etkin bir biçimde izlemesine de imkân tanıyacak. Aynı zamanda tüketicilerin işletmeleri daha bilinçli şekilde tercih etmesine olanak sağlayacak.
Uygulama Süreci Nasıl İşleyecek?
Yönetmelik kararının Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından, gıda işletmelerine uygulamayı hayata geçirmek için 60 günlük bir geçiş süresi tanındı. Bu süre zarfında işletmelerin, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın ilgili sistemine başvurarak kendilerine ait karekodu temin etmeleri gerekiyor. Karekodlar, işletmenin faaliyet türüne göre farklı bilgiler içerecek şekilde yapılandırılabilecek.
Karekodların işletme içerisinde görünür ve kolay erişilebilir bir yerde bulunması şartı da getirildi. Örneğin marketlerde kasaların yakınına, giriş kapısının yanına ya da müşteri hizmetleri panosuna yerleştirilmesi öneriliyor. Restoran ve kafelerde ise menü üzerinde veya masalarda yer alması bekleniyor. Bu sayede, herhangi bir tüketici, cep telefonunun kamerası ya da bir karekod okuyucu uygulama aracılığıyla doğrudan bilgiye ulaşabilecek.
Tüketicilere Ne Fayda Sağlayacak?
Yeni sistemin en büyük faydası şeffaflığın artırılması olarak öne çıkıyor. Tüketiciler, alışveriş yaptıkları ya da yemek yedikleri yerlerin resmi kayıtlı işletmeler olup olmadığını karekod aracılığıyla hemen öğrenebilecek. Bu sayede hem güvenilir işletmeler desteklenmiş olacak hem de kayıt dışı faaliyetlerin azaltılması hedefleniyor.
Ayrıca geçmişte yapılan denetimlerde olumsuzluk tespit edilen ya da idari para cezası almış işletmelerin bilgileri de karekod sayesinde erişilebilir olacak. Böylece vatandaş, alışveriş tercihlerini bilinçli şekilde yapabilecek.
Denetim Süreci Dijitalleşiyor
Karekod sistemi, yalnızca tüketicilerin değil denetleyici kurumların da işini kolaylaştıracak. Tarım ve Orman Bakanlığı denetçileri, artık saha kontrollerinde işletme belgelerine ulaşmak için fiziki evraklara ihtiyaç duymadan, doğrudan karekod sistemi üzerinden gerekli kontrolleri gerçekleştirebilecek. Bu durum hem denetimlerin hızını artıracak hem de sahada karşılaşılan belge eksikliği gibi problemlerin önüne geçecek.
Ayrıca dijital sistem sayesinde, denetim verileri merkezi olarak daha etkin analiz edilebilecek. Belirli bölgelerde yoğunlaşan şikâyetler veya olumsuz denetim raporları, sistem üzerinden kolaylıkla izlenebilecek ve önleyici müdahaleler zamanında yapılabilecek.
İşletmelere Uyarı: Süreyi Kaçırmayın
Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından yapılan açıklamada, karekod sistemine geçiş için tanınan 60 günlük sürenin sonunda hala yükümlülüğünü yerine getirmeyen işletmelere idari yaptırımlar uygulanacağı belirtildi. Bu yaptırımlar, para cezalarının yanı sıra faaliyetin durdurulmasına kadar uzanan çeşitli tedbirleri içerebilir.
Bakanlık ayrıca, özellikle küçük işletmelerin bu süreçte desteklenmesi amacıyla bilgilendirici çalışmalar yürütüleceğini ve teknik destek sağlanacağını duyurdu. Karekod sisteminin oluşturulması ve işletme içi konumlandırma gibi konularda işletmelere rehberlik yapılacak.
Ticari Rekabet Açısından da Önemli
Karekod uygulaması, gıda sektöründe faaliyet gösteren işletmelerin ticari rekabetini de etkileyecek. Artık sadece ürün kalitesi değil, işletmenin yasal durumu, hijyen standartları ve geçmiş denetim karnesi de tüketicinin değerlendirme kriterleri arasında yer alacak. Bu durum, kurallara uyan işletmelerin öne çıkmasını ve rekabet avantajı elde etmesini sağlayacak.
Öte yandan kayıt dışı veya denetimsiz faaliyet gösteren işletmeler, bu sistemle birlikte ciddi bir denetim altına alınacak. Bu sayede haksız rekabetin de önüne geçilmesi amaçlanıyor.
Tüketici Güvenliği İçin Önemli Bir Adım
Gıda güvenliği, halk sağlığı açısından büyük önem taşımakta. Bu nedenle alınan bu tür önlemler, yalnızca bireylerin değil toplumun genel sağlığını korumayı da hedefliyor. Karekod uygulaması sayesinde hem şeffaflık sağlanacak hem de tüketicilerin hakları daha güçlü biçimde korunacak. Yeni sistemin başarılı bir şekilde hayata geçirilmesi, Türkiye’de gıda güvenliği alanında önemli bir dönüm noktası olabilir.
Tarım ve Orman Bakanlığı, gıda güvenliği ve şeffaflık ilkesini güçlendirmeye yönelik önemli bir adım attı. “Gıda ve Yemin Resmi Kontrollerine Dair Yönetmelik’te Değişiklik Yapılmasına İlişkin Yönetmelik” 8 Mayıs 2025 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi. Bu değişiklikle birlikte, gıda işletmelerine yönelik bazı yeni yükümlülükler getirildi. Söz konusu değişiklik, tüketici haklarını önceleyen bir yaklaşımı temel alırken, denetim süreçlerinde kamuoyuna açık veri paylaşımını da amaçlıyor.
Yeni Uygulamanın Esasları Neler?
Yönetmelikte yapılan değişiklikle birlikte, özellikle gıda satış noktaları ile toplu tüketim yapılan işletmelerde (örneğin restoran, kafeterya, kantin ve benzeri yerler), gıda işletmesine ait karekodun tüketicilerin açıkça görebileceği bir yerde bulundurulması zorunlu hale geldi. Bu uygulama, gıda güvenliğinin izlenebilirliğini artırmayı, vatandaşların işletmeler hakkında daha şeffaf bilgiye ulaşmasını ve Bakanlığın gerçekleştirdiği denetimlerin sonuçlarının halkla daha kolay paylaşılmasını hedefliyor.
Karekod uygulaması sayesinde vatandaşlar, bir işletmenin en son ne zaman denetlendiğini, denetimin içeriğini ve sonuçlarını Bakanlığın sistemleri üzerinden öğrenebilecek. Bu da tüketicinin tercih yaparken daha bilinçli olmasını sağlarken, işletmelerin de hijyen, kalite ve mevzuata uygunluk konularında daha titiz davranmalarına zemin hazırlayacak.
Uygulamanın Kapsamı ve Uyum Süreci
Yönetmelik doğrultusunda getirilen karekod zorunluluğu, yalnızca belirli türdeki işletmeleri değil, tüm gıda satış noktalarını ve toplu tüketim yerlerini kapsamaktadır. Buna göre; marketler, bakkallar, kasaplar, restoranlar, fast-food zincirleri, otel mutfakları, okul kantinleri ve benzeri işletmeler de bu düzenleme kapsamındadır.
Ancak düzenleme hemen uygulanmaya başlanmayacak. Bakanlık, bu uygulamanın sahada sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesi için usul ve esasları ayrıca belirleyecek. Uygulamaya ilişkin ayrıntılı teknik kriterler ve yol haritası, Bakanlığın resmi internet sitesi üzerinden kamuoyuna duyurulacak.
Bu duyurunun ardından işletmelere, karekod sistemine geçiş yapabilmeleri için 60 günlük bir uyum süresi tanınacak. Bu süre zarfında tüm işletmeler, belirlenen kriterlere uygun şekilde karekodlarını temin ederek, görünür bir biçimde sergilemekle yükümlü olacaklar.
Denetim Süreçleri Nasıl Takip Edilecek?
Karekod sisteminin ana amacı, Bakanlık tarafından gerçekleştirilen denetimlerin daha şeffaf ve erişilebilir hale getirilmesi. Bu kapsamda her bir gıda işletmesine özel tanımlanacak karekod, Bakanlığın ilgili veri tabanına entegre olacak. Tüketiciler, cep telefonlarının kamera veya QR okuyucu özelliğiyle bu kodu tarayarak, işletmenin denetim geçmişine dair bilgilere ulaşabilecek.
Elde edilebilecek bilgiler arasında şu unsurlar yer alabilir:
İşletmenin en son hangi tarihte denetlendiği
Denetimde tespit edilen olumsuzluklar veya eksiklikler
İşletmeye herhangi bir idari yaptırım uygulanıp uygulanmadığı
Uygulanan düzeltici/önleyici faaliyetler
İşletmenin kayıt/onay bilgileri ve sınıflandırması
Bu bilgiler doğrudan vatandaşın erişimine açık olacak şekilde sade ve anlaşılır formatta sunulacak. Böylece gıda güvenliğine dair bilinç düzeyi toplum genelinde yükseltilmiş olacak.
İşletmelere Sağlanacak Destekler
Yeni düzenlemenin yürürlüğe girmesiyle birlikte, Tarım ve Orman Bakanlığı’nın çeşitli bilgilendirme kampanyaları düzenlemesi bekleniyor. Özellikle küçük ölçekli işletmelerin teknik desteğe ihtiyaç duyabileceği göz önünde bulundurularak, eğitim seminerleri, dijital rehberler ve örnek uygulamalarla işletmelerin geçiş süreci kolaylaştırılacak.
Ayrıca, karekod oluşturma, yerleştirme ve dijital sistemle entegrasyon süreçlerine ilişkin teknik destek hizmetleri de yine Bakanlık ya da yetkilendirilmiş kurumlar aracılığıyla sağlanabilecek.
Tüketici Ne Kazanacak?
Bu yeni uygulama ile birlikte tüketiciler, yalnızca ürün etiketlerinden değil, işletmenin genel hijyen ve güvenlik performansından da haberdar olabilecek. Özellikle gıda zehirlenmeleri gibi halk sağlığını tehdit eden durumların önlenmesi açısından proaktif bir sistem hayata geçirilmiş olacak.
Ayrıca bu şeffaflık, işletmelerin denetimlere hazırlıklı olmalarını, hijyen standartlarını sürekli yüksek tutmalarını ve mevzuata uyum konusunda daha disiplinli hareket etmelerini teşvik edecek. Rekabetin kalite üzerinden şekillenmesine katkı sağlayacak olan bu sistem, uzun vadede tüketici memnuniyetini artıracak bir altyapı oluşturacak.
Yasal Süreç ve Yaptırımlar
Karekod uygulamasına uymayan işletmeler hakkında ne tür yaptırımların uygulanacağı da Bakanlık tarafından belirlenen usul ve esaslarda netleşecek. Ancak genel uygulamalara bakıldığında, yükümlülüğe uymayan işletmelere idari para cezası, faaliyet durdurma veya uyarı gibi yaptırımların gündeme gelmesi bekleniyor.
Denetim ekiplerinin sahada yaptığı kontrollerde karekodun bulundurulup bulundurulmadığı da denetim listelerine dahil edilecek. Ayrıca tüketiciler de eksik ya da sahte karekod bildirimlerini Bakanlık sistemine iletebilecek.
Daha Şeffaf ve Güvenli Bir Gıda Sistemi
Tarım ve Orman Bakanlığı’nın bu yeni düzenlemesi, sadece bir dijitalleşme adımı değil, aynı zamanda tüketici sağlığını önceleyen, güvenilir gıdaya erişimi kolaylaştıran önemli bir reform olarak değerlendirilebilir. Gıda işletmelerinin performansını denetlenebilir ve görünür kılacak bu sistem, gıda sektörünün geneline olumlu yansımalar sağlayacaktır.
Tüketicilerin de bu süreçte aktif görev alması, bilinçli tercihlerle kaliteli ve güvenilir işletmeleri desteklemesi, sistemin başarısında önemli bir faktör olacaktır. Karekod sistemi ile birlikte Türkiye’de gıda güvenliği alanında yeni ve daha şeffaf bir döneme geçilmiş oluyor.
